Çin’de eller, para ile neredeyse buluşmuyor

BAŞIMIZA virüs belasını açan Çin'in yönetim şekli; ne Kuzey Kore gibi dış dünyaya kapalı sosyalizm, ne astığı astık kestiği kestik krallık, ne de tam demokratik.

Yönetim şekli hepsinin ortasında, tamamen kendine özgü. En basit ifade ile bu dev ekonominin yönetim şekli Çin usulü bir başkanlık.

Bilinen en belirgin fark sadece tek bir partinin devleti yönettiği. O da Çin Komünist Partisi (CPC) her konuda tek söz sahibi.

Devlet başkanından tüm yüksek kademelere konuşlananlar, genel seçimlerle değil, partinin delegelerinin kendi içlerinde yaptıkları seçimlerin bir sonucu olarak göreve geliyor.

Bazı kaynaklar Çin’deki yönetim şeklinin Sosyalist Danışıcı Demokrasi (Socialist Consultative Democracy) olduğunu belirtiyorlar.

Son 5 yıl içerisinde birkaç defa Çin’e seyahat etmiştim. Tabii alması çok zor olan vize ile gidilebilen bir ülke.

Covid-19’un doğum yeri Wuhan, gitmediğim çoğu şehirden biri. Aslında görmek isterdim de. Şanghay dahil birçok kentini görme fırsatım oldu.

Başkent Pekin 21 milyon nüfusa sahip ama Şanghay, Çin’in İstanbul’u. İstanbul’un nüfusu 16, Şanghay’ın 25 milyon. Toplam 1.4 milyar nüfuslu ülkede ilk gözlemlediğim, ‘para’ ile ‘el’in neredeyse hiç buluşmaması.

Hemen herkeste android telefon var. Yazılımda da bir sıkıntıları yok. Bebelerle yaşlıları çıkartırsak, diyelim 1 milyar kişi.

Düşünün bir kere, bir uygulama gerçekleştiriyorsunuz ve diyorsunuz ki, “Bu kullanılacak”. Anında 1 milyar aboneniz oluyor.

ÇİN’DE OTOBÜS ÇİN MALI OLACAK

2019 rakamlarına göre tabii büyük bir toprağı Asya’da olan Rusya Federasyonu da dahil 48 Avrupa ülkesinin nüfusu 742 milyon 879 bin 276 kişi.

Üstelik buradaki bebe ve yaşlı nüfusunu çıkartırsak etkin 500 milyon kişi olduğunu düşünelim.

Yani Çin’de bir aplikasyon uygulamaya konduğunda, “Abone olunacak” diyorsun, 2 Avrupa kadar sayıdaki insan topluluğu “hazır kıta”. Paralar cep telefonunda. Alışverişlerde post makinesine uzaktan okutuyorsunuz, iş bitti. Para-mara yok.

Biz salgın korkusuyla şimdilerde, “Aman paraya dikkat. Dokunmayın. Mecbur kalırsanız hemen elinizi yıkayın” uyarıları yaparken, Çinli’nin eli zaten paraya değmiyordu.

Alman otomotiv sektörünün bir devinin CEO’su samimi arkadaşım. Bir konuşmamızda, Çin’deki şaşkınlığını şu sözlerle dile getirmişti:

“Bu ülkeye araç satışımız rekor düzeyde. Bir bayi toplantısını Çin’de yapalım demiş ve ekipçe Şanghay’ı seçmiştik. Tabi kalabalık bir grup olduğumuzdan otobüs kiralayalım istedik. Elbette ki bu otobüs kendi markamız olmalıydı. Görevli arkadaşların bütün temasları boşa çıktı. Bir türlü bulamadık. Yani Çin sınırları içinde bizim otobüsümüz yok. Sebebini öğrendik: Yasak. Otomobil ithalatının serbest olduğu ülkede, otobüs ithali yasak. Zira kendi ürettikleri otobüsleri var ve onu kullanmak zorundasınız. Sonuç: Biz de Çin malı otobüs tuttuk.”